Ethnomedicine in Serat Centhini en de toepassing in de moderne tijd

De pandemie heeft de interesse in traditionele geneeswijzen doen herleven. Dit heeft geleid tot een groeiende aandacht voor etnomedicijnen, een tak van medische antropologie die de oorsprong, oorzaken en remedies voor bepaalde ziekten onderzoekt binnen de tradities van een specifieke gemeenschap (perpusnas.go.id).

Sumber: mediaindonesia.com

Wist je dat de Serat Centhini veel aspecten van etnomedicijnen uit de oude Javaanse samenleving beschrijft? Dit literaire meesterwerk, dat tussen 1814 en 1823 werd samengesteld, is als een encyclopedie van het Javaanse leven. Het behandelt gewoonten, cultuur, religie, mystiek, voedsel, drank en natuurlijk traditionele geneeskunde

In een artikel van Dewi Ayu Larasati, docent aan de Universiteit van Noord-Sumatra (harianbhirawa.co.id), ”Menyimak Pesan Etnomedisin dalam Serat Centhini” (Leren over etnomedicijnen in Serat Centhini) wordt uitgelegd dat voorouders destijds gezondheid en milieubehoud bevorderden door natuurlijke bronnen uit de omgeving te benutten.

Sumber: https://langgar.co/

Volgens de Serat Centhini is een van de manieren om gezond te blijven het consumeren van voedzaam lokaal eten. Impliciet roept de Serat Centhini op om geen voedsel te importeren, omdat alles wat nodig is voor gezondheid op Indonesische bodem groeit.

Een voorbeeld hiervan staat in deel I, Tembang Pangkur, bladzijde 221, waarin Jayengsari en Niken Rancangkapti tijdens hun reis naar de voet van het Tenggergebergte een gastvrije ontvangst krijgen in het dorp Tosari. Hier biedt Ki Buyut Sudarga hen gerechten aan die volledig uit lokale ingrediënten bestaan.

Etnomedicinale recepten worden uitgebreider besproken in deel III van de Serat Centhini. Hierin staan traditionele remedies beschreven, zoals een mengsel tegen koorts: sirih ketemu ruas, bengle, dlingo, beringinbladeren en temu ireng. Vervolgens is er hoestmiddel: een combinatie van temu kunci, asam kawak en kokosolie, met de toevoeging van een gebed voor gebruik.

Volgens het eerder genoemde BPOM-boek zijn de etnomedicijnen uit de Serat Centhini ook van belang voor verder onderzoek naar geneeskrachtige planten. Door onderzoek kunnen nieuwe toepassingen worden gevonden, en kunnen productieprocessen worden gestandaardiseerd voor veilige en effectieve natuurlijke medicijnen.

Is de etnomedicijnkennis uit de Serat Centhini nog steeds relevant?

Hoewel niet alle traditionele medicijnen wetenschappelijk zijn bewezen, worden veel van deze middelen, zoals jamu, nog steeds door de samenleving gebruikt. Kruiden zoals gember, kurkuma en tamarinde worden al generaties lang toegepast.

De oproep van de Serat Centhini om natuurlijke hulpbronnen uit de directe omgeving te benutten, wordt ook vandaag nog gevolgd, vooral in gebieden die bekendstaan als centra van de jamu-productie.